Opinietekst visie PCM - de paradigmashift.

Wij zijn dromenvangers. Verzamelaars van ideeën, creativiteit en positieve energie in een wereld die plots stilvalt en ontspoort. Wij zijn ook doeners. Aanpakkers die van dromen daden maken. En wij zijn verspreiders. Van helende virussen, vol hoop, diversiteit en positieve energie.

“Waar willen we als mens en als samenleving na deze crisis naartoe?”

Op 22 maart 2020 deelden vier jonge mensen een droom. Ze startten een Facebookgroep die mensen opriep om constructieve dromen en plannen te delen, om er samen aan te werken. Het werd een platform voor kiemen van hoop. Voor de kansen die er zijn maar die onderbelicht blijven naast het andere nieuws over de ontzettend moeilijke tijd waarin we leven. Intussen spreken we van een beweging van meer dan 8500 Facebookleden en ruim 60 gemotiveerde vrijwilligers.

Even uitzoomen: de paradigma-shift

Elke droom, elk mooi initiatief op het platform van Post-Corona Movement, is waardevol op zichzelf. Elk gedeeld project is het waard om er samen aan te werken. Voor het idee, het project zelf en omdat het ons als mens en samenleving doet groeien, ons leven meer zin geeft. Maar er zijn nog andere, meer omvattende redenen. Dat wordt heel duidelijk als we wat breder naar deze crisis kijken.

We worden met onze neus op de feiten gedrukt

Dit virus confronteert ons met onze menselijke onmacht en kwetsbaarheid en haalt vermeende zekerheden onderuit. Het toont ons ook wat we al lang vermoedden: dat veel gangbare systemen en patronen niet meer passen bij wat we als mens en als wereld nodig hebben. Integendeel, als we de tsunami van depressies, burn-outs, de klimaatproblematiek, migratiestromen, vele vormen van uitsluiting etc bekijken, dan blijkt al lang dat er iets mis is met hoe we ons samen-leven organiseren. Alleen was de noodzaak om drastisch in te grijpen blijkbaar nooit groot genoeg. Dat doet het virus nu dus wel. We zijn als samenleving even in shock.

En plots blijkt heel veel mogelijk…

De overheid neemt ongeziene maatregelen. Politiek, media en wetenschap werken op een nooit geziene manier samen. Het hele maatschappelijke weefsel past zich aan: zorginstellingen, organisaties, steden en dorpen, onze families, persoonlijke relaties, wijzelf. En het ziet er niet naar uit dat alles binnenkort weer als vanouds zal zijn.

Een paradigma: kort uitgelegd

Een paradigma is de bril waarmee we naar de werkelijkheid kijken, het brede kader waarin een maatschappij functioneert en van waaruit alles georganiseerd en verklaard wordt. Eigen aan een paradigma is dat je, zolang je erin zit, de mogelijkheden van een ander paradigma niet of onvoldoende ziet. Een paradigma biedt immers structuur, veiligheid en zekerheid, zeker voor wie zijn plek vindt binnen de gehanteerde kaders. Het paradigma waarin we de afgelopen periode in het Westen geleefd hebben zou je kunnen omschrijven als vooral hiërarchisch georganiseerd, met een op financiële en materiële groei gerichte economie, waarin een kleine groep beschikt over de meerderheid van de macht en de middelen, gedeeltelijk gecorrigeerd door een democratisch beslissingsproces. We hebben nood aan een nieuw, mensgericht paradigma. Waar economische, politieke en andere systemen en principes in dienst staan van de mens en het leven.

Hoe ontstaat een paradigmashift?

De overgang naar een nieuw paradigma gaat vaak gepaard met polarisering, met het groter worden van de tegenstellingen. Met aan de ene kant wie zich overwegend goed voelt in het bestaande kader en de veiligheid die het biedt waardeert Aan de andere kant zien we degenen die al meer door de nieuwe bril kijken omdat ze het falen van het systeem zien of ervaren en uitkijken naar verandering. Kijk naar de politieke impasse in ons land, maar ook elders. Naar eerdere crisissen zoals de instorting van het financiële systeem. Het oude systeem of paradigma probeert zichzelf in stand te houden, waardoor de doorbraak van het nieuwe moeilijk is en vaak wordt uitgesteld. Als de shift zich dan opdringt, kan dat voelen als tektonische platen die verschuiven.

De coronacrisis: de ultieme aanzet?

Deze wereldwijde pandemie treft zowat iedereen en toont op een radicale manier de onmacht en beperking van de huidige heersende structuren. Bovendien heeft het er alle schijn van dat dit niet snel opgelost zal zijn en dat de gevolgen voor iedereen fundamenteel zullen zijn. Dat maakt dat iedereen nu uit de normale gang van zaken, de ‘business as usual’ wordt gerukt. Hardhandig en pijnlijk, met veel menselijk leed waar we de ogen niet voor kunnen en willen sluiten en dat we nu als samenleving samen proberen te dragen en onder controle te krijgen.

Maar daarnaast ontstaat ook een ruimte waarin nieuwe perspectieven mogelijk worden. Een ruimte die de mogelijkheid om te kantelen naar een nieuw paradigma zichtbaar maakt. Een ruimte die onzeker is want er zal veel moeten veranderen, dat is intussen duidelijk. Alleen is de complexiteit van wat nu gebeurt zo groot dat niemand, geen enkel systeem, in staat is om er een sluitend antwoord op te geven.

Een blik in en vanuit de cocon

We leven momenteel in een soort cocon, Letterlijk in de cocon van ons eigen huis. Maar ook in een cocon zoals die van een rups die, voor hij vlinder wordt, eerst naar een tussenvorm gaat. In deze ‘twilight zone’ voelen we angst, verwarring, onzekerheid en de behoefte aan snelle antwoorden, maar die zijn er helaas niet. We moeten ons losmaken van oude, vertrouwde gewoontes, zelfs van waarden en overtuigingen, zonder al te weten wat gaat komen. Maar we hebben ook de troost dat we niet alleen zijn, dat iedereen er doorheen moet.

Het bewustzijn groeit

We zijn ons sterker dan anders bewust van de verbinding tussen onszelf, anderen en het grotere levensweb. Net omdat we nu de fragiliteit ervan intens ervaren en de waarde van ‘kleine dingen’ weer opmerken. Dat bewustzijn houdt ons niet alleen recht, het boort een nieuwe vorm van creativiteit en daadkracht aan. In de rust van het stilstaan voelen we dat er binnenin iets beweegt. Er broeden nieuwe dingen, we zien veel energie en veerkracht. Aangewakkerd door dicht bij onszelf, onze noden en gevoelens te blijven en te laten groeien wat groeit. Veel dromen en ideeën. Kleine, creatieve initiatieven, samenwerkingen die ontstaan uit een verlangen naar verbinding, …

Het is een unieke periode om te leren. En om voorzichtige maar levende fundamenten te leggen voor een toekomst die rekening houdt met die levensnoodzakelijke verbinding. Dat wil Post-Corona Movement zichtbaar maken en ondersteunen.

Enkele eerste inzichten

Om een idee te hebben van wat mogelijk is, om ons te openen voor de toekomst, kunnen we met open ogen kijken naar wat nu, in deze crisis, gebeurt. Van heel dichtbij én van veraf. Door die twee te combineren zie je veel.

Ieders gedrag heeft impact.
Iedereen apart én iedereen samen maakt deel uit van het systeem en kan iets veranderen. Jouw gedrag kan het verschil maken tussen leven en dood voor jezelf, maar ook voor vele anderen. Maar met jouw initiatief kun je ook een hele trend inzetten, bijvoorbeeld door als eerste een witte vlag uit te hangen, een beer voor je raam te zetten, foto’s van je permacultuur-experiment te delen,...
We zijn allemaal met elkaar en met alles wat leeft verbonden.
Dat is altijd zo geweest, maar net nu we ‘in ons kot’ moeten blijven ervaren we sterker dan ooit hoe ons welzijn onlosmakelijk van dat van anderen afhankelijk is. Hoeveel nood we hebben aan menselijk contact. Hoe helend onze natuurlijke omgeving, zuivere lucht, een bos, een groene omgeving,... kunnen zijn.
We hebben altijd een keuze.
Ofwel sluiten we ons af van de problemen en doen we alsof er niets verandert; ofwel openen we ons hart en onze verbeelding, alert voor de realiteit én voor de mogelijkheden die zich aandienen. We zijn nooit zeker dat wat we doen impact heeft, maar we kunnen het minstens proberen. En als we het samen doen vergroten de kansen.
'Blijf in uw kot'.
Nu we niet naar buiten mogen, keren we massaal naar binnen. Niet alleen fysiek, in onze huizen, maar ook met onze gedachten en gevoelens. Persoonlijke ontwikkeling is niet meer enkel voor de geïnteresseerden, maar wordt een noodzaak om als individu staande te blijven in de crisis en de innerlijke veerkracht te ontwikkelen om met de veranderingen, die zich ook op het emotionele, mentale en spirituele vlak afspelen, om te gaan. Als we – zelfs tegen onze wil – tot stilstand en eenvoudig leven worden aangezet. Als we afstand moeten doen van wat ons leven voorheen vulde, dan gaan we anders kijken. We kijk met meer aandacht, en zien plots nieuwe mogelijkheden.
Vertrouw op veerkracht.
Niet alleen nu, maar in elke grote crisis zien we dat een mens tot veel in staat is als hij het moeilijk heeft. Wie uit zijn comfortzone wordt gehaald, reageert vaak erg vindingrijk. In onze overlevingsmodus vinden we vaak krachten die we anders niet vermoeden. We kunnen deze veerkracht bij elkaar versterken.
Organische verbinding als leidraad.
De complexiteit en omvang van deze crisis is zo groot dat het niet mogelijk is om één omvattende oplossing te bedenken; wel om inspirerende, ondersteunende en verbindende draden te weven tussen de vele initiatieven die nu ontstaan. En die als basis te zien voor grotere, dynamische systemen. Met oog voor eigenheid en diversiteit. Met vertrouwen in intuïtie, in samenwerkingsverbanden die goed voelen en spontaan ontstaan.
Welvaart staat in dienst van welzijn.
Als deze crisis iets duidelijk maakt is het dit: als het erop aankomt willen we ons als mens goed voelen bij onszelf, bij elkaar en in onze omgeving. Zorg, in de brede zin, is essentieel. Ze verdient dus ook onze waardering. (Mede)menselijkheid is de leidraad: (preventieve) zorg, solidariteit, buurtleven, zorg voor onze omgeving,... Een tendens die al langer zichtbaar was als reactie op de vervreemdende effecten van onze Westerse ontwikkeling en de leidende systemen.

Lies Daenen

Procesbegeleider - kunstenaar - filosoof
In naam van het Post-Corona Movement vrijwilligersteam